Το παρόν άρθρο αφιερώνεται στην κλινική εξέταση των οστών, αρθρώσεων και μυών στα εξωτερικά ιατρεία για τους γιατρούς κάθε ειδικότητας. Προτείνεται πρακτική ταξινόμηση των μεθόδων αξιολόγησης της κινητικής λειτουργίας των αρθρώσεων, δοκιμών της κλινικής εξέτασης κατά το αρθρικό σύνδρομο. Δίνεται ο ορισμός των γενικών ρευματολογικών δοκιμών. Προτείνεται μια σειρά των δοκιμών προσυμπτωματικού ελέγχου για τη διάγνωση της παθολογίας όλου του μυοσκελετικού συστήματος και συγκεκριμένων περιοχών του ανθρώπινου σώματος με σκοπό τον καθορισμό της προκαταρκτικής ρευματολογικής διάγνωσης. Αναφέρεται η ερμηνεία των αποτελεσμάτων της εξέτασης. Λέξεις κλειδιά: ρευματολογία, κλινική εξέταση των αρθρώσεων στα εξωτερικά ιατρεία, ταξινόμηση των μεθόδων αξιολόγησης της κινητικής λειτουργίας των αρθρώσεων, ταξινόμηση δοκιμών της κλινικής εξέτασης των οστών, αρθρώσεων και μυών, καθορισμός όρου γενικές ρευματολογικές δοκιμές στη ρευματολογία, σύνολο των γενικών ρευματολογικών δοκιμών για προκαταρκτική ρευματολογική διάγνωση και ερμηνεία των αποτελεσμάτων της εξέτασης. Πρακτική ταξινόμηση των μεθόδων αξιολόγησης της κινητικής λειτουργίας των αρθρώσεων στα εξωτερικά ιατρεία.

1. Εξέταση και οπτική αντίληψη του σκελετού και των μεμονωμένων αρθρώσεων.
2. Εκτέλεση των ενεργών και παθητικών κινήσεων.
3. Λειτουργική εξέταση με δείγματα και δοκιμές.
4. Προσδιορισμός του εύρους κίνησης των αρθρώσεων χρησιμοποιώντας γωνιόμετρο (γωνιομετρία).

Πρακτική ταξινόμηση δοκιμών της κλινικής εξέτασης των οστών, αρθρώσεων και μυών,

1. Γενικές δοκιμές (global tests).

Globaltest (GT) αγγλ. – γενική δοκιμή, ολική, ολοκληρωμένη δοκιμή, μελέτη, δοκιμασία, εξέταση, έλεγχος. Γενικές δοκιμές (global tests) – είναι ενδεικτικές, του προσυμπτωματικού ελέγχου δοκιμές, που αφορούν μια συγκεκριμένη περιοχή ή ολόκληρο το μυοσκελετικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος, στα πλαίσια των οποίων η εκτέλεση των απλών, στερεοτυπικών (επικύψεις, βαθιά καθίσματα κ.λπ.) κινήσεων σε ένα ορισμένο επίπεδο ή κατά το πέρασμα του ορισμένου σημείου, είναι προκλητική για την εμφάνιση του πόνου στην ορισμένη ομάδα αρθρώσεων ή δείχνει τα σημεία, που απαιτούν την περαιτέρω εξέταση, προκειμένου να διευκρινιστεί η φύση βλάβης στην άρθρωση (εις) και να καθοριστεί η προκαταρκτική ρευματολογική (πρακτική) διάγνωση. * Μέχρι που να προσδιοριστεί η αιτία του πόνου, βάσει των γενικών δοκιμών λένε για τον πόνο σε μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος ή περιοχή της συγκεκριμένης άρθρωσης, ο οποίος μπορεί να προκαλείται από παθολογία των δομών της άρθρωσης, περιαρθρικών ιστών ή μπορεί να είναι αντανακλαστικός πόνος.

2. Λειτουργικές δοκιμές (δοκιμασίες) βλάβης στις αρθρώσεις, τένοντες και μύες.
3. Προκλητικές δοκιμές.

Πρόκληση (λατ. provocatio) – στην ιατρική, η ενέργεια, ως διαγνωστική τεχνική, που οδηγεί σε εμφάνιση πόνου.

4. Δοκιμές κόπωσης (με φορτίο)

Δοκιμές κόπωσης (Stresstest STT) αγγλ. – τεστ κοπώσεως, δοκιμές φορτίου, ασκήσεις προσοµοίωσης ακραίων καταστάσεων, δοκιμασία με επιπλέον φορτίο ή ένταση.

5. Δοκιμές προσυμπτωματικού ελέγχου

Screening  test (SCT) αγγλ. – δοκιμή προσυμπτωματικού ελέγχου. Διαλογή – [αγγλ. Κοσκίνισμα, διαλογή] στον τομέα της ιατρικής, μαζικός έλεγχος για τον εντοπισμό κάποιας συγκεκριμένης ασθένειας ή συμπτώματος.

6. Δοκιμές ελέγχου των ορισμένων περιοχών του σώματος, αρθρώσεων και των σκελετικών τμημάτων (συγκεκριμένων, προβληματικών-προσανατολισμένων).

6.1 Δοκιμές για φλεγμονή των αρθρώσεων, περιαρθρικών ιστών και των αρθρικών θυλάκων. 6.2.Δοκιμές σταθερότητας των αρθρώσεων και των μεμονωμένων συνδέσμων. 6.3. Δοκιμές αξιολόγησης της κινητικής λειτουργίας των αρθρώσεων. (Εκτέλεση των ενεργών και παθητικών κινήσεων). 6.4.Δοκιμές συμπίεσης των νεύρων. 6.5. Δοκιμές ερεθισμού των νεύρων. 6.6. Δοκιμές μυϊκής έλξης. 6.7. Ισομετρικές (κατά σύσπαση των μυών χωρίς αλλαγή μήκους τους) δοκιμές. (Δοκιμές με την «αντίσταση», δοκιμές «αντοχής» (resistive)). 6.8. Συνδυασμένες δοκιμές. Γενική εξέταση σώματος. Διαγνωστική στόχος: Εκτίμηση ύψους, σωματικού βάρους, μήκους και μεγέθους κορμού και των άκρων, αναλογίας τους, σχήματος της σπονδυλικής στήλης και των άκρων. Σχηματισμός εντύπωσης για τη σωματική ανάπτυξη, κορμοστασιά, βάδισμα του ασθενούς. Θα πρέπει να δίνεται η προσοχή σε χρήση από τους ασθενούς των βοηθημάτων κίνησης και υποστήριξης (ραβδί, δεκανίκια, καρέκλα, βοήθεια συγγενών ή ιατρικού προσωπικού). Προϋπόθεση: Έλεγχος διεξάγεται στην «ανατομική θέση». Κάθετη θέση σώματος. Πόδια συνδέονται παράλληλα. Χέρια κατεβασμένα κατά μήκος του κορμού, οι παλάμες στρέφονται προς τα έξω. Σημείωση. Αυτή η θέση είναι ασυνήθιστη για τον άνθρωπο, αλλά είναι εύκολη εδραία στάση για έναρξη κινήσεων. Σχ. 1. «Ανατομική θέση». Γενικές δοκιμές. Σχ. 1.1 Δοκιμή για ίσιωμα. Προϋπόθεση: Χέρια, πόδια και όλη η πλάτη όσο το δυνατόν τεντωμένα πάνω. Σχ. 1.2 Δοκιμή στάσης οκλαδόν. Προϋπόθεση: Κάθισμα σε στάση οκλαδόν όσο το δυνατόν χαμηλότερα, πέλματα δεν ξεκολλάνε από πάτωμα, κεφάλι ανάμεσα στα γόνατά, χέρια λυγισμένα. Σχ. 1.3. Γενική δοκιμή μέγιστης επίκυψης προς τα κάτω. Προϋπόθεση: Μέγιστη κάμψη του κορμού προς τα μπρος, χωρίς να λυγίσουν τα γόνατά και να ξεκολλάνε τα πέλματα από το πάτωμα και προσπαθώντας τα δάχτυλα να ακουμπήσουν το πάτωμα. Άκρα χεριών ελεύθερα κρέμονται με ίση απόσταση από τα πέλματα. Ερμηνεία των αποτελεσμάτων: Η δοκιμή χαρακτηρίζει την συνολική κινητικότητα των κινήσεων σπονδυλικής στήλης, που επιτυγχάνεται με τις κινήσεις της σπονδυλικής στήλης και των αρθρώσεων λεκάνης-ισχίων. Η δυσκαμψία της σπονδυλικής στήλης μπορεί να αντισταθμίζεται από επαρκές εύρος κίνησης στις αρθρώσεις λεκάνης-ισχίων. Κατά την εξέταση από πλάγια μπορούν να εκτιμηθούν οι γωνίες της κάμψης αρθρώσεων λεκάνης-ισχίων και η γωνία του ολόκληρου σώματος. Η πρώτη γωνία είναι οξεία, που τείνει σε ορθή γωνία. Δεύτερη, αμβλεία με μέγιστη τιμή κατά το ακούμπισμα του πατώματος με τα δάκτυλα. Σχ.1.4 Γενική δοκιμή κατά τον πόνο στον ώμο ( Ταχεία δοκιμή της συνδυασμένης κίνησης) Διαγνωστική στόχος: Εκτίμηση της λειτουργικότητας των αρθρώσεων της ωμικής ζώνης και εν μέρει της άρθρωσης του αγκώνα. Ερμηνεία των αποτελεσμάτων: Η εμφάνιση του πόνου κατά την εξέταση και/ή περιορισμός κινήσεων αντανακλά μια παθολογική διαδικασία είτε στην ίδια άρθρωση του ώμου, είτε σε στροφικό πέταλο (μύες, τένοντα υπερακανθίου, υπακανθίου και του ελάσσονος στρογγύλου μυός).

1. A. Μεσολαβή αυχένα (Δοκιμή «τοποθέτηση των χεριών πίσω από το κεφάλι»)

Διαγνωστική στόχος: Εκτίμηση εξωτερικής περιστροφής του ώμου, απαγωγής του ώμου, κίνησης στις ακρωμιοκλειδικές και στερνοκλειδικές αρθρώσεις, κάμψης στην άρθρωση του αγκώνα, λειτουργίας υπερακανθίου, υπακανθίου και του ελάσσονος στρογγύλου μυών. Προϋπόθεση: Και οι δύο χέρια τίθενται στον αυχένα. Οι προεξέχοντες αντίχειρες βρίσκονται στο τμήμα του 7^ου αυχενικού σπονδύλου. Μέτρηση της απόστασης μεταξύ του αντίχειρα και του προεξέχοντος σπονδύλου (ακανθώδης απόφυση C₇). Ερμηνεία των αποτελεσμάτων: Ποσοτική αξιολόγηση του βαθμού της εξωτερικής περιστροφής του ώμου. Συγχρόνως εκτιμάται η λειτουργία των αρθρώσεων της ωμικής ζώνης, εν μέρει της άρθρωσης του αγκώνα, απαγωγή του ώμου, κινήσεις στις ακρωμιοκλειδικές και στερνοκλειδικές αρθρώσεις, κάμψη στην άρθρωση του αγκώνα. Κατά την παθολογία σε οποιαδήποτε από τις προαναφερθείσες αρθρώσεις εμφανίζεται ο πόνος και οι κινήσεις περιορίζονται ή καθίστανται αδύνατες. Β Μεσολαβή με «κόμβο» (Δοκιμή «τοποθέτηση του χεριού (χεριών) πίσω από την πλάτη»). Διαγνωστική στόχος: Εκτίμηση εσωτερικής περιστροφής, απαγωγής και ανάκαμψης στην άρθρωση του ώμου, καθώς και της λειτουργίας του υποπλατίου μυός. Προϋπόθεση: Ο ασθενής βάζει τα άκρα λυγισμένων στους αγκώνες χεριών πίσω από την πλάτη του και προσπαθεί να αγγίξει την πλάτη ανάμεσα στις ωμοπλάτες με το ανάστροφο μέρος του άκρου χεριού, όσο πιο ψηλά γίνεται. Μέτρηση απόστασης μεταξύ του αντίχειρα και του προεξέχοντος σπονδύλου (ακανθώδης απόφυση C₇). Ερμηνεία των αποτελεσμάτων: Ποσοτική αξιολόγηση του βαθμού της εσωτερικής περιστροφής του ώμου. Σχ.1.5. Γενική δοκιμή για ζώνες (ώμου και πυέλου) σώματος και των άκρων (άνω και κάτω). Προϋπόθεση: Πραγματοποιείται από ανατομική θέση. Στον ώμο, στην αρχή, γίνεται ταυτόχρονη «antepulsion» χεριών (κάμψη, κλίση στο μετωπιαίο επίπεδο των άνω άκρων έως τη γωνία 45⁰) Στη συνέχεια, «retropulsion» (απαγωγή πίσω). Ταυτόχρονα, εκ περιτροπής πραγματοποιείται η κίνηση στον μηρό – τέντωμα (βήμα πίσω). Σχ.1.5. Α.Β. Σημείωση. Δοκιμή μπορεί να διαχωριστεί σε 2 μέρη: το πρώτο για τα άνω άκρα, και στη συνέχεια, για τα κάτω άκρα. Βήμα πίσω μπορεί να αντικατασταθεί από την κάμψη του μηρού. Σχ. Γ.Δ. Σχ.6. Γενική δοκιμή της ελαστικότητας του πέλματος. (Έλεγχος του ρολάρισματος του πέλματος από τη φτέρνα προς τη μύτη και επαφής δακτύλων ποδιών με το πάτωμα). Προϋπόθεση: Με κάθε πέλμα, εκ περιτροπής, από τη θέση με στήριξη στη φτέρνα, ο ασθενής πραγματοποιεί «ρολάρισμα» προς τη μύτη και έπειτα με ολόκληρο το βάρος του σώματος στηρίζεται στις άκρες των δακτύλων του. Ερμηνεία των αποτελεσμάτων: Εκτίμηση της δισκαμψίας ή της ελαστικότητας του πέλματος, ιδιαίτερα κατά την πλατυποδία. Όταν υπάρχει η βλάβη μηνίσκου στην άρθρωση του γόνατος εμφανίζεται χαρακτηριστικό ήχο (κλικ) με επώδυνη αίσθηση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο ασθενής δεν μπορεί να καθίσει οκλαδόν. Σχ.1.7. Γενικές δοκιμές των μυών. (Λειτουργικές δοκιμές των μυών. Δοκιμή μυών με αντίσταση). Διαγνωστική στόχος: Εξέταση του ασθενούς με ευρεία μυαλγία. Δοκιμές για μυϊκή αδυναμία. Προϋπόθεση: Κατά την εκτέλεση της δοκιμής λειτουργίας των μυών, ο ασθενής σηκώνεται όρθιος από καθιστή θέση με τα χέρια χιαστί μπροστά. Σχ.1.7.A. Ο ασθενής κάθεται από τη ξαπλωτή θέση με τα χέρια χιαστί μπροστά. Σχ.1.7.Β. Κατά την εκτέλεση των δοκιμών με αντίσταση, ο ασθενής κρατά τα χέρια του στη θέση της απαγωγής, ξεπερνώντας την πίεση του χεριού του γιατρού. Σχ.1.7.Γ. Ο ασθενής σηκώνει το κεφάλι και το λαιμό του μέσω αντίστασης σε πίεση στο μέτωπο. Σχ.1.7.Δ. Ο ασθενής αντιστέκεται στην αντίσταση των χεριών του γιατρού κατά την πίεση στο μηρό προς τα κάτω. Σχ.1.7.Ε. Ερμηνεία των αποτελεσμάτων: Μυαλγίες και μυϊκή αδυναμία δεν θεωρούνται συμπτώματα, που ειδικά χαρακτηρίζουν κάποια συγκεκριμένη ασθένεια. Πόνοι και αδυναμία των μυών συμβαίνουν σε νευρολογικές ασθένειες (προοδευτική μυϊκή ατροφία, μυασθένεια), αγγειακές ασθένειες με ισχαιμία των μεγάλων αγγείων, παθολογία του θυρεοειδούς αδένα (ενδοκρινική μυοπάθεια). Σε ρευματικές παθήσεις ευρεία μυαλγία υπάρχει κατά την ινομυαλγία, ρευματική πολυμυαλγία. Μυϊκή αδυναμία είναι το κύριο σύμπτωμα της πολυ/δερματομυοσίτιδας. Μυοσίτιδες εμφανίζονται επίσης κατά το σύνδρομο Sjogren, σκληροδερμία, συστημικό ερυθηματώδη λύκο. Σχήμα 1.8. Γενικές δοκιμές της υπερκινητικότητας των αρθρώσεων. Διαγνωστική στόχος: Προσυμπτωματικος έλεγχος της υπερκινητικότητας των αρθρώσεων. Σημείωση. Υπερκινητικότητα μπορεί να εκτιμηθεί με βαθμούς. Ο μέγιστος αριθμός των βαθμών -9. Προϋπόθεση: Ανάκαμψη μικρού δακτύλου σε μετακαρπιοφαλαγγική άρθρωση πάνω από 90⁰ (ανά 1 βαθμό για κάθε πλευρά). Σχ. 1.8.1. Προϋπόθεση: Απαγωγή του αντίχειρά έως που να αγγίσει τον βραχίονα με την κάμψη στον καρπό (ανά 1 βαθμό για κάθε πλευρά). Σχ. 1.8.2. Προϋπόθεση: Ανάκαμψη στις αρθρώσεις του αγκώνα πάνω από 10⁰ (ανά 1 βαθμό για κάθε πλευρά). Σχ. 1.8.3. Προϋπόθεση: Ανάκαμψη στις αρθρώσεις του γόνατος πάνω από 10⁰ (ανά 1 βαθμό για κάθε πλευρά). Σχ. 1.8.4. Προϋπόθεση: Ακούμπισμα με τις παλάμες του πατώματος χωρίς να λυγίζονται τα γόνατα (1 βαθμός). Σχ.1.8.5. Ερμηνεία των αποτελεσμάτων: Υπερκινητικότητα μπορεί να οδηγήσει σε βλάβη αρθρώσεων και μαλακών ιστών. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η κατάσταση αυτή είναι ασυμπτωματική. Σε μερικούς ασθενείς μπορεί να παρουσιάζεται ο πόνος στις αρθρώσεις. Αλλά αυτό δεν συνδέεται με ρευματοειδή φλεγμονή ή αρθροπάθεια. Σύνδρομο καλοήθους υπερκινητικότητας των αρθρώσεων είναι ένας παράγοντας κινδύνου υπεξαρθρημάτατων, συνεχών αρθρικών μικροτραυματισμών, διάστασης στους συνδέσμους και αρθρικές κάψουλες, μυοσκελετικού πόνου με το σχηματισμό των επώδυνων σημείων και κόμβων. Διάγνωση της υπερκινητικότητας των αρθρώσεων απαιτείται για συστηματική ενίσχυση των συνδέσμων και μυών με θεραπευτικές σωματικές ασκήσεις. Σημείωση. Σε ασθενείς με σύνδρομο υπερκινητικότητας υπάρχουν οι συνδεδεμένες ενδείξεις δυσπλασίας του συνδετικού ιστού. Στην επιδερμίδα οι ραγάδες και παθολογικές ουλές. Εκδηλώσεις στους οφθαλμούς: βλεφαρόπτωση, μυοπάθεια, εσωτροπία. Οι ασθενείς παραπονούνται για μακρόχρονες αρθραλγίες, παρουσιάζονται συνήθεις εξαρθρώσεις, συμβαίνει πρόπτωση του ορθού (μήτρας). Άλλα κλινικά συμπτώματα περιλαμβάνουν τη φλεβίτιδα, τάση για επαναλαμβανόμενες βλάβες στους μαλακούς ιστούς κατά τα ελαφρά τραύματα. Οι ασθενείς μπορεί να έχουν μαρφανοειδή κατασκευή σώματος, όταν απόσταση μεταξύ των χεριών σε άνοιγμα ξεπερνά το ύψος του ασθενούς.